Ἐκδυτικισμός: ἐκλεκτικισμός καί μπέλ ἐπόκ.

Συμβολική, ἀκαδη­μαϊκή ἀπεικόνιση τῆς ἕλευσης τοῦ νέου αἰώνα στό ἀρχοντικό Μεταξᾶ στήν ὁδό Μάρκου Μπότσαρη.

Σιδε­ριές παρμέ­νες ἀπό τά ἀστικά περι­βάλ­λοντα τῆς Κεντρικῆς Εὐρώπης καί τοπικές διακοσμήσεις (2004).

Ἡ εἴσοδος στό κονάκι τοῦ Χαμδῆ Μπέη. Χαρα­κτη­ριστικό δεῖγμα ἐκλεκτικιστικῆς ἀρχιτε­κτονικῆς μέ νεοκλασσικό ὕφος καί τοπικά διακοσμητικά στοιχεῖα (2005).

Μικρά καταστήματα στή βόρεια πλευρά τῆς Κεντρικῆς Πλατείας μέ πληθώρα δυτικότροπων διακοσμήσεων. Κατασκευές τῆς τελευταίας δεκαετίας τοῦ 19^ου αἰώνα. (Σκίτσο τοῦ Ράλλη Κοψίδη).

Μπαλκόνι μέ ἰδιόμορφη τοπική σιδεριά σέ κτήριο λόγιου ὕφους στήν ὁδό Ὀρφέως.

Μπαλκόνι μέ σιδεριά γαλλικῆς προέλευσης σέ κατοικία λαϊκοῦ ὕφους στό Νησάκι.

Τμῆμα ἀπό τό κινηματοθέατρο "Ἠλύσια" πού κτίσθηκε τήν πρώτη δεκαετία τοῦ 20^οῦ αἰώνα σέ ὕφος πρώιμου art deco. Ὀνομάσθηκε τότε "Μέγκα Κιν" (2005).

Πέτρινη μεσοαστική κατοι­κία μέ πλῆθος ἐκλεκτικιστικῶν στοιχείων στή συνοικία Δώδεκα Ἀποστόλων. Κτίσθηκε τό 1887 ἀπό μπουλούκι Ἠπειρωτῶν κουδα­ραίων.
(Σκίτσο τοῦ Ράλλη Κοψίδη).

Στηθαῖο σέ μικροαστική κατοικία τοῦ Μεσοπολέμου μέ διακοσμήσεις παρμένες ἀπό τόν γαλλικό ἀκαδημαϊσμό. Βρίσκεται στήν ὁδό Βλαχοπούλου (2006).

Ἡ μεγάλη ποικιλία καί ἀνάμειξη τῶν μορφῶν καί τῶν στύλ ἐμφανίζεται στό κοσμοπολίτικο Πέραν τῆς Κωνσταντινούπολης καί στήν ἀνατολίζουσα ἀτμόσφαιρα τῆς Θεσσαλονίκης τοῦ δεύτερου μισοῦ τοῦ 19^ου αἰώνα καί κυριαρχεῖ στίς ἐπαρχιακές πόλεις τῆς Αὐτοκρατορίας. Τήν ἴδια ἐποχή στήν Ξάνθη, δημιουργεῖται ἕνα ποικιλόμορφο δομημένο περιβάλλον, ὅπου συνυπάρχουν στοιχεῖα λαϊκῆς μακεδονικῆς ἀρχιτεκτονικῆς, βορειοθρακιώτικα πρότυπα, ὀθωμανικές μορφές καί στύλ, καί διακοσμήσεις παρμένες κατευθεῖαν ἀπό τή Δυτική Εὐρώπη. Ἡ ἰδιόμορφη αὐτή πραγματικότητα περιβάλλεται ἀπό τίς μουσουλμανικές συνοικίες καί τούς ἀνατολίτικους μιναρέδες καί στεφανώνεται ἀπό τά τρία μοναστήρια τῆς πόλης. Εἶναι μιά μορφή ἐκλεκτικισμοῦ, ὕφους πού χαρακτηρίζει τό δομημένο περιβάλλον σέ ὅλη τήν Εὐρώπη κατά τόν 19^ο αἰῶνα.

Μέ τόν ὅρο ἐκλεκτικισμός ἐννοοῦμε τήν ἐπιλογή καί τήν ἀνάμειξη διαφορετικῶν στοιχείων μέ διαφορετικά στύλ καί κυρίως τή χρήση τους στήν ἀρχιτεκτονική δημιουργία. Ὕφος (στύλ) ὀνομάζουμε τήν ἐπανάληψη στερεότυπων ἤ χαρακτηριστικῶν τρόπων ἤ χαρακτηριστικῆς ἀτμόσφαιρας κατά τήν ἀνθρώπινη συμπεριφορά. Τό ὕφος εἶναι σύνθεση στοιχείων τά ὁποῖα δημιουργοῦν ἕνα σημειωτικό καί αἰσθητικό κώδικα. Κατά τήν ἐκλεκτικιστική ἀντίληψη στίς καλές τέχνες καί τήν ἀρχιτεκτονική, διάφορα ὕφη τοῦ παρελθόντος συνυπάρχουν καί διαπλέκονται, ὥστε νά βοηθοῦν στή δημιουργία τοῦ συνολικοῦ αἰσθητικοῦ ἀποτελέσματος.

 Ὁ ἐκλεκτικισμός κυριαρχεῖ κατά τόν 19^ο αἰῶνα στήν ἀρχιτεκτονική καί δημιουργεῖ ποικιλόμορφες κατασκευές. Ἔτσι, ἐκφράζεται ἕνας κοσμοπολιτισμός καί μία διάθεση ἐκμοντερνισμού. Στά Βαλκάνια καί στήν Ἀνατολή ἡ ἄνοδος μιᾶς νέας ἀστικῆς τάξης, πού ἐνθαρρύνει ἡ πολιτική τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, ἐκφράζεται στό δομημένο χώρο μέ τήν πρόσληψη στοιχείων καί μορφῶν ἀπό τήν Κεντρική καί Δυτική Εὐρώπη, ἀφοῦ αὐτές εἶναι τά σταθερά κέντρα ἀναφορᾶς ἀπ΄ ὅπου ἐμπνέονται οἱ τοπικές συμπεριφορές.

Ὁ ἐκλεκτικισμός χαρακτηρίζει ἀρκετά ἀπό τά κτίσματα τῆς Ξάνθης, αὐτά πού κτίζουν κοσμοπολίτες ἔμποροι μέ τίς συμβουλές ἤ τά σχέδια ξένων ἀρχιτεκτόνων. Ἔτσι βλέπουμε κτίσματα ἐπηρεασμένα ἀπό τό γερμανικό ρομαντισμό ἤ καί νεορομαντισμό, τό γαλλικό ἀστικό περιβάλλον, τό ἀγγλικό μικροαστικό περιβάλλον ἤ καί στοιχεῖα διακόσμησης πού παραπέμπουν στόν εὐρωπαϊκό ἀκαδημαϊσμό, στήν ἰταλική ἀναγέννηση καί τόν νεοκλασσικισμό τῆς Κεντρικῆς Εὐρώπης καί τοῦ Νέου Ἑλληνικοῦ Κράτους.

Τήν ἴδια ἐποχή ἐμφανίζεται καί ἡ αὐτάρεσκη καί αἰσιόδοξη ἀτμόσφαιρα πού σήμερα ὀνομάζουμε μπέλ ἐπόκ. Ἡ εὐρωπαϊκή μπέλ ἐπόκ (1870-1910) συμπίπτει μέ τήν οἰκονομική ἀκμή τῆς Ξάνθης καί γίνεται ἕνα πρότυπο γιά τούς νεοπαγεῖς ἀστούς τῆς πόλης. Οἱ ἔμποροι πού ταξιδεύουν στήν Κεντρική Εὐρώπη, φροντίζουν νά φέρουν τήν τελευταία ἀπαίτηση τοῦ συρμοῦ στή μακρινή καί ἐπαρχιακή Ξάνθη. Οἱ ἐνδυμασίες συμφωνοῦν μέ τίς ἀπαιτήσεις τῆς μόδας, ὄχι μόνο τοῦ κοσμοπολίτικου Πέραν, ἀλλά καί τοῦ Παρισιοῦ, τοῦ Βερολίνου καί τῆς Βιέννης. Οἱ κατοικίες ἀποκτοῦν στοιχεῖα διακόσμησης πού παραπέμπουν στή δυτική Εὐρώπη, ἐνῶ γεμίζουν ἔπιπλα καί τοιχογραφίες σύμφωνα μέ τίς συνήθειες τῶν μεγαλοαστικῶν κατοικιῶν, ὅπως προβάλλονται στίς μεγάλες πόλεις τῆς Κεντρικῆς Εὐρώπης.

Ἡ μπέλ ἐπόκ εἶναι ἡ ξέγνοιαστη ἐποχή τῆς ἀστικῆς τάξης ἡ ὁποία ἀπολαμβάνει τά πλεονεκτήματα τῆς θέσης της. Ἡ παγίωση μιᾶς πανευρωπαϊκῆς εἰρήνης γιά μερικές δεκαετίες, ἡ παγκόσμια εὐρωπαϊκή ἐπέκταση καί ἡ ἀνάπτυξη τῆς βιομηχανίας, ἐπιτρέπουν τή βελτίωση τῶν συνθηκῶν ζωῆς γιά τό ἀστικό μέρος τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης. Εἶναι ἡ ἐποχή, κατά τήν ὁποία οἱ ἀστοί ἀπολαμβάνουν μαζικά τά ἀγαθά τῆς καλῆς ζωῆς, τῆς διασκέδασης καί τῆς ἀφθονίας. Αὐτά τά ἀγαθά, τά ὁποῖα μέχρι τότε ἀπολάμβαναν μόνον οἱ εὐγενεῖς. Ἀποκορύφωση τῆς μπέλ ἐπόκ εἶναι τό ὕφος τῆς βικτωριανῆς ἐποχῆς στήν Ἀγγλία, ἡ ἐκλεπτυσμένη ἀστική Γαλλία καί ἡ ἀνερχόμενη Γερμανία, μέ χαρακτηριστικότερες ἐκφράσεις τή μουσική τῆς οἰκογένειας Στράους στή Βιέννη, τή μουσική τοῦ Ζάκ Ὄφφενμπαχ καί τή ζωγραφική τῶν ἰμπρεσσιονιστῶν στό Παρίσι, ὅπως καί τήν ἀνάπτυξη τοῦ ἀστικοῦ περιβάλλοντος σέ ὁλόκληρη τήν εὐρωπαϊκή ἤπειρο.

Ἡ αἰσιόδοξη αὐτή ἐποχή τελειώνει ἀπότομα καί μαζί τελειώνει καί ἡ ἐποχή τῶν ἀστῶν, τό 1914 μέ τήν ἔναρξη τοῦ τρομεροῦ Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.