Τό τέμενος Ἀχριάν στό κέντρο τῆς ὁμώνυμης μουσουλμανικῆς συνοικίας στό βόρειο τμῆμα τῆς Ξάνθης. (Φωτογραφία τοῦ 1936). |
Ἰσλαμικό διακοσμητικό σχέδιο σέ μάρμαρο σέ δεύτερη χρήση στήν εἴσοδο κατοικίας τῆς ὁδοῦ Ἀριστείδου (16ος αἰώνας). |
Μικρό νεκροταφεῖο στόν περίβολο τοῦ τεμένους Ἀχριάν. Οἱ παλιότεροι τάφοι χρονολογοῦνται στόν 16ο αἰῶνα. |
’Ἡ εἴσοδος καί τό κομψό μιχράμπ τοῦ τεμένους Κατσαμπᾶ ἤ Τσαρσί τῆς Γενισέας (16ος αἰῶνας). Ὡς οἰκοδομικό ὑλικό ἔχει χρησιμοποιηθεῖ ἡ ροδίζουσα πέτρα τῶν λατομίων τῆς Μάνδρας τῶν Ἀβδήρων. |
Τυπική εἴσοδος αὐλῆς καί μονώροφης κατοικίας στή συνοικία Ἀσᾶ. Εἶναι χαρακτηριστική ἡ ἐσωστρέφεια τῆς κατασκευῆς πού δηλώνει ἰσλαμικό περιβάλλον. (Φωτογραφία τοῦ 1978). |
Οἱ ὀθωμανοί Τοῦρκοι κατακτητές ἱδρύουν στήν πεδιάδα τῆς Ξάνθης μία νέα πόλη, τή Γενισέα Καρασοῦ, τήν ὁποία ἐποικοῦν ὥστε νά δημιουργηθεῖ ἕνα διοικητικό, θρησκευτικό καί οἰκονομικό κέντρο. Τεμένη ἀνεγείρονται καί ἡ γύρω περιοχή ἐκτουρκίζεται. Στήν πεδιάδα πέριξ τῆς Γενισέας εἰσάγεται ἡ καλλιέργεια τοῦ ρυζιοῦ, προϊόντος ἀγαπητοῦ στούς μουσουλμάνους πού ἀπαιτεῖ εὔφορη γῆ καί ἐργατικά χέρια. Ὡστόσο, ἡ πόλη τῆς Ξάνθης παραμένει ὡς ὁ πολυπληθέστερος οἰκισμός τῆς περιοχῆς καί συνεχίζει νά κατοικεῖται κυρίως ἀπό χριστιανούς. Στίς κεντρικές χριστιανικές συνοικίες τῆς Ξάνθης σήμερα ἐλάχιστα εἶναι τά ἴχνη μουσουλμανικῶν ἐγκαταστάσεων, ἐνῶ ὑπάρχουν ἐνδείξεις παρουσίας τῶν χριστιανικῶν ἐκκλησιῶν στίς
σημερινές θέσεις τουλάχιστον ἀπό τόν 16ο αἰῶνα.
Μέ τήν ἐγκατάσταση τῶν Τούρκων καί τήν παγίωση ἑνός σταθεροῦ πολιτικοῦ περιβάλλοντος τά τείχη καί οἱ ὀχυρώσεις χάνουν τή σημασία τους καί ὁ οἰκισμένος χῶρος τῆς πόλης ἐπεκτείνεται ἔξω ἀπό τόν ὀχυρωμένο περίβολο, ἀφοῦ μάλιστα παρατηρεῖται καί κάποια δημογραφική βελτίωση.
Οἱ λίγοι μουσουλμάνοι τῆς Ξάνθης ἐγκαθίστανται στήν πόλη περιφερειακά. Ἡ περιφερειακή ἐγκατάσταση τῆς μουσουλμανικῆς μειοψηφίας στήν πόλη φαίνεται στίς συνοικίες καί τά τεμένη πού ὑφίστανται μέχρι σήμερα (μαχαλᾶδες Ἀχριάν, Ἀσᾶ, Σοῦννε). Ἡ πόλη ἀποκτᾶ ἕνα διφυή χαρακτῆρα καί γραφικοί μιναρέδες τήν περιβάλλουν κάτω ἀπό τά τρία μοναστήρια. Σύμφωνα μέ τά ὀθωμανικά φορολογικά στοιχεῖα ἡ παρουσία, τῶν χριστιανῶν στήν πόλη τῆς Ξάνθης εἶναι ἀριθμητικά κυρίαρχη, συνεχής καί ἀδιάσπαστη. Τό ἰσλαμικό κοινωνικό, διοικητικό καί θρησκευτικό κέντρο (κουλλιγιέ), τό ὁποῖο δημιουργεῖται μετά τήν πυρκαγιά καί παρακμή τῆς Γενισέας τό 1860 καί τή συνακόλουθη ἄνοδο τῆς Ξάνθης ὡς διοικητικοῦ κέντρου, βρίσκεται στήν ἔξω περιφέρεια τῆς Πόλης (πέριξ τῆς σημερινῆς Κεντρικῆς Πλατείας), ὅπου καί τό ἰσλαμικό νεκροταφεῖο, πάντα εὑρισκόμενο στίς ἄκρες τῶν ὀθωμανικῶν πόλεων. Ὁ διφυής χαρακτῆρας τῆς πόλης πιστοποιεῖται γιά μία ἀκόμη φορά μέ τό νέο ἰσλαμικό διοικητικό κέντρο καί τήν ταυτόχρονη συγκέντρωση τῶν χριστιανῶν γύρω ἀπό τό θρησκευτικό καί ἐκπαιδευτικό τους πόλο στή σημερινή Πλατεῖα Μητροπόλεως.
Τί εἶναι αὐτό πού κρατᾶ τήν κωμόπολη τότε τῆς Ξάνθης στά χέρια τῶν Ρωμηῶν; Μία ἐξήγηση μπορεῖ νά εἶναι, τό ὅτι τά ὑπολείμματα τῶν χριστιανικῶν πληθυσμῶν ἀναγκάζονται νά καταφύγουν σέ περιοχές πού δέν κινοῦν τό ἐνδιαφέρον τῶν νεοφερμένων ξένων καί τῶν ἐξωμοτῶν. Τέτοια περιοχή μπορεῖ νά εἶναι ἡ Ξάνθη ὡς μία φτωχή πολίχνη, ἁπλός συγκοινωνιακός κόμβος, μετά τήν ἀνάπτυξη τῆς Γενισέας. Ἀλλά καί ἡ παρακμή τοῦ Περιθεωρίου μπορεῖ νά συνέβαλε σ’ αὐτό, ὅπως φαίνεται ἀπό τήν ἕνωση τῶν δύο μητροπόλεων Ξάνθης καί Περιθεωρίου, μέ ἕδρα τήν Ξάνθεια.
Μιά δεύτερη ἐξήγηση, τοῦ γιατί ἡ Ξάνθη παραμένει κατά τήν Τουρκοκρατία στά χέρια τῶν Ρωμηῶν, μπορεῖ ἐπίσης νά εἶναι ἡ ἐπιβίωση μιᾶς χριστιανικῆς, ἐμπορευματικῆς, μεταπρατικῆς καί βιοτεχνικῆς τάξης, τήν ὁποία οἱ κυρίαρχοι δέν μποροῦν νά ἀναπληρώσουν˙ τή χρειάζονται καί τῆς ἐπιτρέπουν ἐμπορικές καί οἰκονομικές δραστηριότητες πού τούς εἶναι ἀπαραίτητες.
Ὅσο δύσκολο εἶναι νά ἐξηγηθεῖ τό γεγονός τῆς κυρίαρχης παρουσίας τῶν Ρωμηῶν στήν Ξάνθη κατά τήν Τουρκοκρατία, τόσο ἀσυνήθιστο φαίνεται, ἄν συγκρίνουμε τήν κατάσταση αὐτή μέ τή μοίρα ἄλλων πόλεων κατά τήν Τουρκοκρατία, ὅπως τῆς γειτονικῆς Καβάλας (Χριστούπολις), τῆς Θεσσαλονίκης, τῆς Ἀδριανούπολης, ἀλλά καί τῆς Κωνσταντινούπολης, στίς ὁποῖες ἡ κυριαρχία τῶν Ὀθωμανῶν Τούρκων εἶναι ἀπόλυτη καί καταθλιπτική, ἐνῶ τά κέντρα τῶν πόλεων αὐτῶν καί οἱ δημόσιοι χῶροι ἀποκτοῦν ἕνα ἰσλαμικό χαρακτήρα.
Κάτι ἀνάλογο μέ αὐτό πού συνέβη στήν Ξάνθη, παρατηρεῖται καί στή Ραιδεστό, στό ἐμπορικό λιμάνι τῆς Προποντίδας, ὅπου ἡ κυρίαρχη παρουσία τῶν Ρωμηῶν εἶναι ἐμφανής καί ὅπου ἡ πόλη δέν περνᾶ μεγάλη περίοδο κατάπτωσης καί παρακμῆς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου